Bezpieczeństwo online

Dzieciństwo to czas dynamicznego rozwoju fizycznego, ale przede wszystkim intelektualnego, emocjonalnego i społecznego. Każdy z wymienionych elementów rozwoju podlega silnemu wpływowi ogromnej ilości bodźców, jakie trafiają do dzieci za pomocą komputera. Dlatego tak ważna okazuje się być stała opieka rodzica podczas obecności dziecka przed monitorem. Rodzic, który wspólnie z dzieckiem odkrywa możliwości nauki i zabawy, jakie oferuje internet, może na bieżąco oceniać, co jest dla dziecka dobre a co nie. Pomocny może okazać się serwis Sieciaki.pl

Takie podejście wywołuje w dzieciach poczucie bezpieczeństwa oraz wykształca pozytywne nawyki korzystania z komputera i internetu. Okazanie dziecku zainteresowania, informowanie o możliwych zagrożeniach płynących z wirtualnej rzeczywistości kształtuje w dziecku umiejętności podejmowania decyzji w kwestii wyboru właściwych dla siebie treści, jak również radzenia sobie z sytuacjami, które mogą być ryzykowne.

Duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka ma również sposób, w jaki funkcjonują sami rodzice, którzy są autorytetem i wzorem do naśladowania. W oczach dziecka rodzic korzystający z komputera powinien być uosobieniem dobrych przyzwyczajeń i nawyków.

Lekturą obowiązkową podczas pierwszych kontaktów dziecka z Internetem powinien być serwis edukacyjny Sieciaki.pl. Działający od grudnia 2009 roku serwis, jest odpowiedzią na wzrost popularności serwisów społecznościowych. W portalu uwzględniono aktualne trendy i zjawiska związane z korzystaniem z internetu przez dzieci, zastosowano również najnowsze rozwiązania techniczne. Serwis wyposażono m.in. w funkcje charakterystyczne dla portali społecznościowych (profil, komentarze, znajomi itp.), dzięki czemu powstała przestrzeń do edukacji dzieci w zakresie bezpieczeństwa w społecznościach internetowych.

Integralnym elementem serwisu Sieciaki.pl jest Katalog Bezpiecznych Stron BeST. Jest to zbiór, uprzednio sprawdzonych przez ekspertów, stron bezpiecznych i przyjaznych dzieciom. W Katalogu znajduje się obecnie ponad 250 stron internetowych podzielonych na dziewięć kategorii tematycznych. Zawartość Katalogu jest stale weryfikowana pod kątem bezpieczeństwa dzieci. Strony znajdujące się w Katalogu po zakończeniu procesu certyfikowania otrzymują specjalny Certyfikat Bezpiecznej Strony BeST, który umieszczają na swojej stronie głównej. Certyfikat jest informacją dla dzieci i rodziców, iż dana strona stanowi bezpieczne środowisko dla najmłodszych internautów.

Wszelkie pytania na temat tego, jak wspólnie z dzieckiem odkrywać internet można kierować do konsultantów 800 100 100 100 w kontakcie telefonicznym bądź za pomocą adresu pomoc@800100100.pl

O bezpieczeństwo komputera należy zadbać od samego początku, czyli od momentu wyboru konkretnego modelu urządzenia oraz jego głównego oprogramowania, czyli systemu operacyjnego.

Nowy komputer może być wyposażony w system, bądź też system musimy zakupić oddzielnie. Zakupiony system należy zainstalować i odpowiednio zmienić ustawienia, czyli skonfigurować. Konfiguracja służy między innymi temu, by móc korzystać z niego w bezpieczny sposób.

Jak zainstalować system i odpowiednio zmienić jego ustawienia, aby bezpiecznie korzystać z komputera?

Instalacja systemu jest dosyć skomplikowana i bardzo ważna, jeśli chodzi o późniejsze korzystanie z komputera. Jeśli uważasz, że sobie z nią ni poradzisz poproś o pomoc informatyka, lub inną osobę która ma doświadczenie w instalacji  systemu.

Instalując system, warto pamiętać o następujących zasadach:

1. Po pierwsze instaluj TYLKO legalne oprogramowanie. Nie tylko dlatego, że wersje „pirackie” są zabronione – tego typu programy mogą również zawierać „zaszyte” złośliwe oprogramowanie. Instaluj najnowsze, aktualne wersje programów – większość programu pozwala na sprawdzenie, czy korzystasz z najnowszej wersji.

2. Jeśli instalujesz system operacyjny- rób to tylko wtedy, gdy komputer nie jest podłączony do Internetu. Zrobisz to dopiero wtedy, gdy ustawisz i sprawdzisz wszystkie zabezpieczenia.

3. Oprócz systemu i zabezpieczeń komputera ważne jest odpowiednie ustawienie i zabezpieczenie połączenia z Internetem. Jeśli łączysz się bezprzewodowo, trzeba również zabezpieczyć router, czyli urządzenie dzięki któremu możesz korzystać z sieci bezprzewodowej.

4. Włącz automatyczne aktualizacje używanych programów, w szczególności systemu operacyjnego (w systemie Windows w menu Start >> Ustawienia >> Panel sterowania >> Aktualizacje automatyczne)

5. Wyłącz usługi, z których nie korzystasz z sieci np., jeśli Twój komputer nie jest połączony z innymi komputerami w domu możesz wyłączyć „Współużytkowanie plików i drukarek w sieci”.

6. Upewnij się, czy masz włączony program antywirusowy oraz zaporę sieciową (przynajmniej tę wbudowaną w system Windows).

7. Sprawdź ustawienia przeglądarki internetowej. Jeśli masz przeglądarkę internetową Internet Explorer, upewnij się, czy w jej opcjach nie jest ustawiony najniższy poziom bezpieczeństwa, czy ochrony prywatności.

Dodatkowe zabezpieczenia w komputerze:

Pewna ilość zabezpieczeń wbudowana jest bezpośrednio w system operacyjny. Warto jednak skorzystać z dostępnych w sieci bezpłatnych programów. Bezpłatne nie oznacza złe – firmy je tworzące dzięki informacjom, uzyskiwanym z Twojego komputera mogą doskonalić wersje płatne swoich programów, przeznaczone dla firm.

• Zapora sieciowa (firewall) 
  Zapora sieciowa (tzw. firewall, ściana ogniowa) to jeden z najważniejszych elementów, chroniących  komputer podczas korzystania z Internetu. Zapobiega atakom, rozpoznaje większość prób włamań i blokuje je.
• Programy antywirusowe 
  Zabezpieczają komputer w sieci przed wirusami. Uwaga! Są skuteczne tylko wtedy, gdy posiadają aktualną bazę wirusów, czyli są na bieżąco aktualizowane, co zazwyczaj dzieje się automatycznie.

Wszystkie zabezpieczenia w jednym

Dla ochrony komputerów domowych istnieją także tzw. pakiety bezpieczeństwa. To programy, łączące oprogramowanie antywirusowe, zaporę ogniową, oprogramowanie antyspamowe, antyszpiegowskie, itd. Tego typu kompleksowe rozwiązania zazwyczaj są płatne. Kompleksowe rozwiązanie e-bezpieczeństwo oferuje swoim Klientom Orange Polska, inne przykłady to m. in. G DATA Internet Security TotalCare, Symantec Norton 360, McAfee Total Protection. Można też zajrzeć na stronę Microsoft OneCare (po angielsku) i zastanowić się, czy decydujesz się na używanie często darmowych osobnych programów, czy też kompleksowego, płatnego pakietu zabezpieczeń.

 Jak bezpiecznie używać komputera podłączonego do Internetu?

• Zanim podłączysz komputer do Internetu, sprawdź, czy włączona jest zapora sieciową i program antywirusowy.

• Regularnie aktualizuj system operacyjny i pozostałe oprogramowanie, którego używa dziecko w komputerze. Ważne jest też, by na bieżąco sprawdzać, czy ustawienia bezpieczeństwa tych programów są odpowiednie.

Aktualizacja programów jest bardzo ważna, bowiem ich producenci stale umieszczają w sieci pewne poprawki, łatające wykryte luki bezpieczeństwa, bądź po prostu powodujące, że program lepiej i szybciej działa. Aktualizacje należy pobrać z sieci i zainstalować. Zazwyczaj dzieje się to automatycznie – program sam je wykrywa, ściąga i instaluje. Zdarza się jednak, że program nie jest ustawiony tak, aby automatycznie ściągać aktualizację. W takiej sytuacji należy to zmienić w ustawieniach programu lub regularnie pobierać aktualizacje poprzez kliknięcie w menu programu odpowiedniej opcji.

• Pamiętaj, by program antywirusowy był zawsze aktualny i stale włączony.
• Regularnie sprawdzaj stan zabezpieczeń komputera oraz reaguj na wszelkie pojawiające się zagrożenia. Ustaw regularne skanowanie komputera programem antywirusowym i  ustaw zaporę sieciową. Regularnie sprawdzaj stan zabezpieczeń (np. system Windows możesz sprawdzić oprogramowaniem Microsoft Baseline Security Analyser)
• Zachowaj szczególną ostrożność podczas korzystania z Internetu. Nawet najlepszy program nie jest w stanie zapewnić komputerowi pełnej ochrony, jeśli odwiedzasz nieznane strony, uruchamiasz ściągnięte z nich programy lub otwierasz załączniki z e-maili od nieznanych osób. W takich przypadkach najważniejsza jest Twoja świadomość, czyli ostrożne zachowanie w sieci. Uczul dziecko, aby zachowywało się w podobny sposób.
• Stosuj bezpieczne hasła dostępu
   
• Pamiętaj! Nie możesz mieć stuprocentowej pewności, że na komputerze nie zostanie zainstalowane oprogramowanie szpiegujące. Każdy może stać się ofiarą oszustwa sieciowego. Szansa na to jest znacznie mniejsza, jeśli dbasz o bezpieczeństwo swojego komputera.

 Ochrona przed złośliwym oprogramowaniem

Zapobieganie infekcji

Czym jest złośliwe oprogramowanie (m.in. wirusy, trojany, itd.)? Jak najlepiej się przed nim bronić?

Złośliwe programy przenoszą się między komputerami – czasem mogą to zrobić dzięki nieuwadze, innym razem wykorzystają „dziurę” w jednym z Twoich programów, by zainstalować się bez wiedzy użytkownika. Taki program może usunąć przydatne informacje z komputera, wysyłać bez wiedzy właściciela pocztę elektroniczną, przekazać kontrolę nad Twoim komputerem przestępcy, a nawet go uszkodzić. Czy wiesz jak złośliwe oprogramowanie może się przemieszczać? Często przesyłane jest przez załączniki w wiadomościach mailowych, linki w komunikatorach internetowych (Gadu-Gadu, Facebook, Messenger), śmieszne kartki, zabawne pliki wideo.

Jak ochronić się przed złośliwymi programami?

• Bardzo ważne jest aby dbać przez cały czas o odpowiednią ochronę komputera. Do tego służą program antywirusowy (który może usuwać złośliwe programy, ostrzegać przed fałszywymi witrynami czy uprzedzać przed stronami zawierającym złośliwy kod) oraz firewall (działający jak zapora nie dopuszczająca szkodliwych elementów i ataków z zewnątrz).

• Aktualizuj programy, z których korzysta dziecko. Starsze wersje mogą działać bez problemu, ale błędy, które mogą zawierać to zaproszenie wirusa do komputera.

• Zachowaj szczególną ostrożność, poruszając się po Internecie i naucz tego swoje dziecko. Złośliwe oprogramowanie rozprzestrzenia się także poprzez pliki, które można pobrać z sieci – nie tylko nielegalne, ale również te, które na pierwszy rzut oka wyglądają na legalne. Dlatego przed pobraniem pirackiego programu, czy gry zastanów się, czy warto ryzykować.  Zanim klikniesz w nieznany, podejrzany link korzystając z darmowych narzędzi UrlVoid, czy LinkScanner, możesz sprawdzić, czy pod odnośnikiem nie kryje się niebezpieczeństwo. Warto być ostrożnym otwierając załączniki do wiadomości od nieznanych osób, a także potwierdzając komunikaty, pojawiające się na ekranie monitora. Gdy zamykasz okno, które wydaje Ci się podejrzane, nie klikaj przycisków "Akceptuj","OK", czy nawet "Nie" (nie wszystko jest tym, czym się wydaje, nazwy na przyciskach nie oznaczają, że pełnią one faktycznie takie funkcje!), używaj do tego celu przycisku "x" w rogu okna). Nie ściągaj automatycznie rozszerzeń do przeglądarki (tzw. wtyczek - plug-in), gdy wymaga tego strona WWW.

• Systematycznie sprawdzaj komputer na obecność wirusów, skanując go za pomocą programu antywirusowego. Ustaw w opcjach antywirusa sprawdzanie plików, zapisywanych na komputerze – dzięki temu zmaleje szansa na zainstalowanie złośliwego oprogramowania.

• Używaj programów ze znanych, zaufanych źródeł.

• Jeśli zauważysz, że z komputerem dzieje się coś niepokojącego, skonsultuj się z informatykiem. Jeśli Twoje dziecko doświadczyło niebezpiecznych sytuacji podczas korzystania z sieci, możesz skontaktować się z nami.

 Leczenie infekcji

Nie zawsze wiadomo, czy komputer jest zainfekowany złośliwym oprogramowaniem. Jednak niektóre zachowania komputera mogą o tym świadczyć. Zwróć uwagę, gdy komputer:

• Działa wolniej niż zwykle,
• Przestaje reagować, często się zawiesza lub restartuje bez powodu.
• Nie działają programy, które do tej pory działały 
• Wyłącza się długo, bądź przy wyłączaniu pojawiają się błędy.
• Na portalu społecznościowym pojawiają się „Twoje” wpisy, których sobie nie przypominasz
• Nie możesz uaktualnić systemu operacyjnego.
• Nie możesz uaktualnić antywirusa, albo wchodzić na strony programów antywirusowych
• Internet „pełznie” zamiast normalnie działać.
• Twoi znajomi dostają od Ciebie maile, których nie wysłałeś (najpierw zmień hasło do programu pocztowego)

Jeśli zdarzyła się, któraś z rzeczy, opisanych wyżej, że komputer został zainfekowany to warto:

Odłączyć komputer od sieci i zabezpieczyć przechowywane na nim informacje. Może się zdarzyć, że po wyłączeniu zainfekowanego sprzętu nie będziesz mógł go z powrotem uruchomić.

Przeskanować komputer programem antywirusowym, dzięki czemu możesz wykryć i usunąć złośliwe oprogramowanie. Jeśli nie możesz uruchomić swojego programu spróbuj ściągnąć z Internetu inny program antywirusowy, który można uruchomić z pamięci USB (tzw. pendrive’a).

Jeśli wcześniejsze działania nie rozwiążą problemu,  poproś o pomoc znajomego informatyka. Jeśli on nie zdoła doprowadzić Twojego komputera do stanu sprzed infekcji – trzeba będzie od nowa zainstalować system operacyjny.

Ochrona przed rootkitami

Czym są rootkity?

Rootkit to program zmieniający działanie systemu komputerowego poprzez ukrywanie plików oraz połączeń sieciowych, odpowiadających za utrzymanie kontroli nad systemem. Przeważnie rootkity ukrywają inne złośliwe programy, np. trojany, czy programy szpiegujące, by  nie mogły zostać wykryte przez narzędzia zabezpieczające system. Rootkit może się dostać do komputera podobnie jak inne złośliwe programy (np. za pośrednictwem trojana).

Zasady bezpieczeństwa, które mogą znacznie zmniejszyć szansę infekcji rootkitem są takie same, jak w przypadku wirusów. Jeśli wybieracie do swojego komputera pakiet, a nie tylko program antywirusowy, warto poradzić się rodziców, bądź specjalisty, by zawierał on również narzędzia do wykrywania rootkitów.

Leczenie infekcji 

• Jeśli skanowanie programem antywirusowym lub skanerem online wykryje rootkita, lecz nie usunie go, można użyć SPECJALNEGO NARZĘDZIA ANTYROOTKITOWEGO.
• Specjalista (zachęcamy do skorzystania z jego pomocy) może również uruchomić komputer z płyty CD i usunąć rootkita zanim zostanie uruchomiony i zdoła się ukryć

Hakerzy i włamania – rodzaje ataków oraz zagrożenia związane z atakami i włamaniami  a także informacja hakerzy/krakerzy

Zawsze istnieje ryzyko, że ktoś włamie się na komputer, na konto (np. na Facebooku) albo ukradnie dane, których nie chcemy ujawnić.

By przestępcy mogli przejąć kontrolę nad komputerem, muszą na nim zainstalować niewielki, złośliwy program, tzw. malware. Najczęściej jednak można to zrobić nieświadomie samemu,  np. gdy ktoś kliknie w link w dziwnym mailu, który niespodziewanie przyszedł (często od kogoś znajomego); w coś, co „polubił”  znajomy na Facebooku lub przysłał na czacie, bądź GG. To, że dziwny link otrzymujemyod znajomej osoby, nie musi oznaczać, że to ona go wysłała – przestępcy mogli przejąć również jej komputer.

Kiedyś złośliwe oprogramowanie można było „schować” tylko w tzw. plikach wykonywalnych (np. exe) – teraz przestępcy potrafią je ukryć w nie wyglądających podejrzanie zdjęciach (jpg), plikach tekstowych Word (doc), arkuszach Excel (xls), czy plikach pdf. Takie pliki wykorzystują luki w zabezpieczeniach programów (tzw. podatności) i instalują malware bez wiedzy właściciela komputera.

Jak jeszcze przestępcy mogą zainfekować komputer?

• Gdy otwierasz plik, np. ściągnięty z internetu, przysłany pocztą (przede wszystkim w przypadku, gdy nie spodziewałeś/aś się maila od nadawcy!)
• Po wejściu na podejrzaną stronę. Np. taką z pirackimi filmami/grami, czy zdjęciami/filmami „dla dorosłych”, ale też, gdy klikniesz w link, przysłany w spamie.
• Kiedy nie robisz nic podejrzanego. Serio. Przestępcy mogą przejąć nie budzącą podejrzeń stronę i nic na niej na pierwszy rzut oka nie zmieniać. Po wejściu na taką stronę „schowane” tam złośliwe oprogramowanie korzysta np. z luk w przeglądarce internetowej.

Czym możesz zarazić swój komputer? Złośliwe oprogramowanie często nazywamy ogólnie po prostu wirusami, tak naprawdę jest jednak kilka rodzajów mniej lub bardziej niebezpiecznego malware’u. Najgroźniejsze złośliwe programy to tzw. „hybrydy”, będące skrzyżowaniem np. trojana i keyloggera. Więcej informacji o rodzajach złośliwych programów znajdziesz w Słowniku.

Złośliwe oprogramowanie może np.

• wyświetlać na ekranie różne (także złośliwe) napisy
• uszkadzać albo kasować dane
• spowolniać pracę komputera (wtedy, gdy łączy się z serwerem sterującym botnetu)
• wyłączać niektóre programy (np. antywirusowe)
• bez  wiedzy właściciela konta rozsyłać spam albo ukryć na Twoim komputerze np. podrobioną stronę banku
• ukraść trzymane na komputerze hasła, dane osobowe i numery kart kredytowych

 Po czym poznać, że Twój komputer może być właśnie atakowany albo kontrolują go przestępcy?

• Długo się wyłącza lub pokazuje jakieś dziwne komunikaty.
• Na portalu społecznościowym pojawiają się „Twoje” wpisy, których sobie nie przypominasz.
• System operacyjny (np. Windows) albo program antywirusowy nie chcą się uaktualnić.
• Internet działa bardzo powoli.
• Twoi znajomi dostają od Ciebie maile, których nie wysyłałeś/łaś

Te sytuacje nie muszą oznaczać, że dzieje się coś złego, ale w takiej sytuacji warto sprawdzić komputer programem antywirusowym (jeśli to antywirus nie działa, trzeba ściągnąć go z internetu na innym komputerze, nagrać na pendrive i wtedy podłączyć komputera). Jeśli to problem z kontem społecznościowym albo pocztowym – koniecznie natychmiast zmień hasło.

Dlatego trzeba pamiętać, by nie klikać w podejrzane linki, niezależnie od tego, skąd i w jaki sposób przyszły.

Wbrew temu, co mówią w filmach, na komputer raczej nie włamią się hackerzy. Hacker to człowiek, który wyszukuje błędy w zabezpieczeniach w dobrej wierze, by można je było „załatać”, zanim stanie się coś złego. Złym człowiekiem, które te błędy wykorzystuje, jest cracker. O tym, jak bezpiecznie korzystać z internetu i na co uważać, możesz też czytać na Blogu Technologicznym Orange Polska.

Spam

W USA Spam znają już od 1937, a na dodatek można go... kupić w sklepie. Niechciana poczta elektroniczna,  przejęła bowiem tę nazwę od mielonki w puszce. Dzisiejszy Spam to niechciane e-maile, zazwyczaj takie, w których jesteśmy namawiani do bezpośredniego kupna leków, które są dostępne tylko na receptę albo do kliknięcia w link. W przypadku leków możemy stracić pieniądze i ryzykujemy zdrowiem (bo nie wiadomo, co taka „apteka” nam sprzeda), zaś w drugim najpewniej skończy się to zainstalowaniem na komputerze złośliwego oprogramowania.

Spam przynosi ludziom, którzy go wysyłają, olbrzymie dochody, dlatego średnio 9 na 10 wysyłanych na świecie maili to właśnie spam. Dostawcy internetu radzą sobie z nim coraz lepiej, zarówno blokując możliwość wysyłania takich maili z komputerów, które kontrolują przestępcy (blokada portu 25 w Orange Polska), jak i zatrzymując podejrzane maile przychodzące.

Skąd przestępcy mają adresy, na które wysyłają spam? M.in. dzięki specjalnym programom, szukającym w sieci e-maili wpisanych na przykład na stronie WWW, wykradając je ze słabo zabezpieczonych forów internetowych albo z listy Twoich znajomych (jeśli hasło do Twojego e-maila jest na tyle słabe, żeby je złamać).

Poradnik powstał przy współpracy z TP CERT, jednostką reagowania na zagrożenia bezpieczeństwa teleinformatycznego Orange Polska (http://cert.orange.pl).

Zapytaj swoje dziecko, co robi w internecie. Czym zajmuje się tam najczęściej? Nie wahaj się zadawać prostych pytań. To wiedza, którą może przekazać Ci Twoje dziecko - internet to wynalazek ich czasów. Zapytaj, z kim rozmawia przez internet. Poproś, aby pokazało Ci, w jaki sposób korzysta z internetu. Powiedz, że chciałbyś wiedzieć, jakie informacje przekazuje swoim internetowym znajomym.

Powiedz, czego oczekujesz od dziecka w zakresie zasad bezpiecznego korzystania z internetu. Korzystają z niego też osoby, które mają niewłaściwe intencje. Powiedz, zatem, czego, według Ciebie jako osoby dorosłej, nie wolno dziecku robić ze względu na jego i Wasze bezpieczeństwo. Pomóż mu zrozumieć, że nigdy nie powinno się podawać przez internet osobistych danych (imienia i nazwiska, adresu, numeru telefonu) ani przesyłać lub publikować zdjęć, nagrań video. Wyjaśnij, że nie należy bez Twojej kontroli otwierać e-maili, odbierać wiadomości od osób nieznanych. Ty, jako osoba dorosła, możesz to robić. Zawartością takiego e-maila mogą być wirusy albo film lub zdjęcie o nieodpowiedniej dla dzieci treści.

Naucz swoje dzieci, że są ludzie, którzy kłamią, oszukują w internecie i dlatego właśnie lepiej z nimi nie rozmawiać, ani nie odbierać od nich e-maili, wiadomości. Dzieci nie powinny spotykać się z osobami poznanymi w internecie bez kontroli i wiedzy rodziców.

Poproś o zaufanie. Powiedz, że chcesz wiedzieć o tym, co je zaniepokoi w internecie. Jeśli opowie Ci o tym, a Ty nie będziesz wiedział, co zrobić- zadzwoń lub napisz do 800 100 100. Razem zastanowimy się, co możemy zrobić. W naszym zespole pracują ludzie, którzy są tam po to, by pomagać w trudnych sytuacjach.

Nie obwiniaj - w ten sposób nie rozwiążesz problemu, a dziecko straci odwagę, by opowiedzieć Ci o tym, co się stało. Pamiętaj, że dzieci często same obciążają się winą. Powiedz, jak ważne jest dla Ciebie to, by z Tobą rozmawiało. Doceń jego odwagę i zaufanie, jakim Cię obdarzyło. Powiedz swojemu dziecku, że zawsze może na Ciebie liczyć. Razem na pewno sobie poradzicie!

Najlepiej porozmawiać o zasadach, zanim zdecydujesz o podłączeniu komputera do internetu. Jeśli jeszcze nie odbyliście takiej rozmowy, pamiętaj, że nigdy nie jest na to za późno.

Warto podpisać z dzieckiem umowę, w której zawarte będą wspólnie ustalone zasady korzystania z internetu, pomocne mogą okazać się proponowane wzory takich umów, np. "Nasza umowa o internecie" dostępne na stronie edukacja.fdn.pl

Pamiętaj o włączeniu właściwych filtrów rodzicielskich w ustawieniach wyszukiwarki, z której korzysta Twoje dziecko. Uchroni je to przed szkodliwymi treściami, które bezwiednie mogą pojawiać się w wynikach wyszukiwania.

1. Ustal z dzieckiem zasady korzystania z komputera adekwatne do jego wieku. Określ maksymalny czas jaki Twoje dziecko może spędzać w sieci, jakie serwisy i strony internetowe może odwiedzać, pokaż Mu sposoby reagowania na niebezpieczne sytuacje.

Możesz w tym celu posłużyć się „Umową o bezpiecznym korzystaniu z Internetu", która jest dostępna w serwisie dzieckowsieci.fdn.pl. By zwiększyć prawdopodobieństwo, że dziecko będzie przestrzegało zasad, nie narzucaj ich, ale uzgodnij je ze swoją pociechą - znajdźcie kompromis. Pamiętaj jednak o konsekwencji - robienie wyjątków, łamanie uzgodnień spowoduje, że dziecko nie będzie traktowało tych zasad poważnie.

2. Umieść komputer w powszechnie dostępnym miejscu w domu. Bądź obok swojego dziecka, kiedy surfuje po internecie.

Umieszczenie komputera tam, gdzie bywają wszyscy domownicy, zmniejsza ryzyko, że dziecko, zwłaszcza małe, trafi na treści nieprzeznaczone dla niego lub wejdzie w kontakt z niebezpieczną osobą. Twoje dziecko potrzebuje poczucia bezpieczeństwa, które możesz mu dać swoją obecnością i bliskością. Bądź z nim po to, by służyć mu radą i wskazać potencjalne zagrożenia.

3. Naucz dziecko zasady ograniczonego zaufania do osób i treści, na które trafia w sieci. Jeśli dopuszczasz możliwość kontaktów dziecka z osobami poznanymi w internecie, kontroluj te znajomości. Reaguj na wszelkie podejrzane sytuacje! Zapewnij dziecko, że w sytuacji zagrożenia zawsze może liczyć na Twoją pomoc!

Naucz swoje dziecko odróżniać wiarygodne źródła i fakty od informacyjnego szumu. Przekonaj je, że nie każda osoba spotkana w sieci jest tym, za kogo się podaje, a tym bardziej, że nie zawsze jest warta zaufania i otwartości. Naucz je, by samo nie rozpowszechniało fałszywych wiadomości, zwłaszcza dotyczących innych ludzi. Jeśli jesteś świadkiem podejrzanej sytuacji w której bierze udział Twoje dziecko - rozmawiaj z nim, daj mu poczucie, że ma w Tobie oparcie. Razem szukajcie najlepszego wyjścia z tej sytuacji. Nie zostawiaj dziecka sam na sam z jego problemami, nawet tymi, które wydają Ci się niepoważne, bo istniejące wyłącznie w internetowym świecie. To tylko dziecko - może mu brakować dystansu nawet do tak błahych spraw, jak natrętne wpisy internetowego trolla.

4. Naucz dziecko chronić prywatność. Jeżeli zgadzasz się na korzystanie przez dziecko z serwisów społecznościowych, pomóż mu stworzyć bezpieczny profi, maksymalnie chroniący jego prywatność.

Dzieci nie potrafią przewidzieć konsekwencji, jakie mogą je spotkać kiedy ujawniają np tylko swój wiek. Internet jest polem działania pedofilów, a informacja o wieku dziecka jest dla nich ogromnym ułatwieniem. Podobnie niebezpieczne może być ujawnienie przez dziecko numeru telefonu lub adresu zamieszkania. Jeśli zgadzasz się, by dziecko angażowało się w znajomości zdobywane w serwisach społecznościowych, naucz je chronienia informacji na swój temat, ale i ograniczonego zaufania do osób, które - często natarczywie lub podstępnie - chcą się z nim zaprzyjaźnić.

5. Przekonaj dziecko, by zawsze konsultowało z Tobą materiały, które publikuje w internecie. Naucz je rozwagi w takich sytuacjach.

Tak, jak w przypadku publikacji danych osobowych, dziecko nie zawsze jest w stanie realnie ocenić konsekwencje opublikowania w sieci jakichkolwiek materiałów. Coś, co raz trafiło do internetu, dzięki możliwości wielokrotnego powielenia i umieszczenia na innych stronach, serwerach, serwisach, pozostaje w nim praktycznie na zawsze. Dotyczy to zarówno zdjęć, filmów, jak i np. wpisów na internetowych forach. Nieprzemyślanie zamieszczone zdjęcie lub film będący dokumentacją wspólnej zabawy mogą się zemścić w przyszłości, nawet tej odległej, bo dorosłej. Podobnie jest z materiałami, których założeniem jest obrażenie kogoś lub sprawienie mu przykrości. Umieszczenie ich w internecie oznacza utratę kontroli nad nimi i ich rozpowszechnieniem, skutki ich publikacji mogą okazać się nieodwracalne.

6. Nie narażaj dziecka, publikując bezkrytycznie jego zdjęcia w sieci!

Również rodzice często zapominają o podstawowych zasadach bezpieczeństwa w internecie, publikując na swoich stronach lub w serwisach społecznościowych zdjęcia swoich dzieci, nie zważając, że mogą one natychmiast trafić do kolekcji pedofila. Internet wciąż jest polem ich działań, a znalezione zdjęcia dzieci mogą jedynie ułatwić im wybór ofiary i dotarcie do niej. Bezkrytyczne zamieszczanie więc w internecie ich zdjęć z wakacji - np. w stroju kąpielowym - to niepotrzebne wystawianie ich na ryzyko. Podobnie rzecz się ma ze zdjęciami niemowlaków - czy na pewno chcesz, by za kilkanaście lat przyszły szef  Twojego dziecka widział je na zdjęciu z pieluchą?

7. Chroń komputer dziecka przed niewłaściwymi treściami. Upewnij się, że na komputerze Twojego dziecka działa zaktualizowany program antywirusowy i zapora sieciowa. Używaj filtru antyspamowego chroniącego program e-mailowy. Stosuj dostępne na rynku oprogramowanie filtrujące. Korzystaj  z programów kontroli rodzicielskiej. Pamiętaj jednak, że żaden program nie jest w stanie zastąpić uwagi rodzica.

Naucz swoje dziecko, by samo dbało o swój komputer. Im mniej znajdzie się w nim wirusów, trojanów i innych śmieci, tym wygodniejsze i bezpieczniejsze będzie korzystanie z niego. Pozwoli to ograniczyć frustrację wynikającą z powolnego ładowania się, wieszania się stron lub wyskakujących okienek, czasami z treściami niebezpiecznymi dla dziecka.
Zadaniem oprogramowania filtrującego jest uniemożliwianie dostępu do stron z potencjalnie niebezpiecznymi treściami. Nie chodzi wyłącznie o np. strony pornograficzne, ale i o te, które namawiają do agresji lub autoagresji (w tym samobójstw), propagujących nazizm lub anoreksję. Pokaż swojemu dziecku Katalog BeSt, a na pewno znajdzie tam zajmujące serwisy. Na pewno zainteresuje je również strona Sieciaków.
Pamiętaj, że żaden program filtrujący nie zastąpi rozsądku dorosłej osoby. Nawet jeśli komputer Twojego dziecka ma zainstalowane wszelkie dostępne programy do filtrowania treści, nie trać kontaktu ze swoim dzieckiem, nie zrzucaj odpowiedzialności za jego wychowanie na komputerową aplikację.

8. Upewnij się, że Twoje dziecko korzysta z gier adekwatnych do jego wieku, np. na podstawie oznaczeń PEGI.

PEGI (Pan European Game Information) to ogólnoeuropejski system klasyfikacji gier komputerowych. W interesie producenta jest zamieszczanie oznaczenia PEGI na opakowaniu gry - można je zobaczyć jeszcze zanim ją kupimy, klasyfikacja ta pozwala nam ocenić czy nasze dziecko już dojrzało do konkretnej gry. Opis kategorii jest dostępny na stronie PEGI . Dzięki temu można uniknąć pomyłek polegających na przykład na kupieniu kilkuletniemu dziecku gry ociekającej krwią lub pełnej wulgaryzmów. Nie daj się również zwieść prośbom swojego dziecka - oczywiście, że będzie Cię zapewniało, że w tę lub taką grę (którą PEGI przewiduje dla starszego dziecka) grają wszyscy jego koledzy. To Ty decydujesz do jakich gier lub treści będzie miało dostęp.

9. Sprawdź szkołę swojego dziecka. Upewnij się, że opracowała i wdrożyła system zapobiegania i reagowania na cyberprzemoc.

Cyberprzemoc rówieśnicza to nic innego, jak przemoc wśród równolatków przeniesiona do internetu. Może polegać na zmasowanych atakach na jedną osobę, których celem jest jej upokorzenie lub sprawienie przykrości. Równie dobrze może polegać na anonimowych atakach jednej osoby. O ile jednak tradycyjna przemoc rówieśnicza zazwyczaj jest dostrzegana przez nauczycieli, cyberprzemoc jest często niezauważana lub ignorowana. Sprawdź czy w szkole Twojego dziecka nauczyciele, szkolni psychologowie lub pedagodzy wiedzą jak reagować na przejawy cyberprzemocy, czy wiedzą jak rozwiązywać tego typu problemy, czy szkoła wypracowała system jej zapobiegania. Masz pełne prawo to wiedzieć.

10. Naucz dziecko szacunku dla innych internautów i przekonaj je, że nawet pozornie niewinne żarty potrafią bardzo krzywdzić.

Coś, co raz znajdzie się w internecie prawdopodobnie już nigdy z niego nie zniknie. Jeśli zostanie powielone na innych stronach lub serwerach, prawdopodobnie nikt nie zdoła nigdy tego usunąć. Między innymi właśnie tego najbardziej obawiają się ofiary cyberprzemocy - faktu, że cały świat zobaczy niechciane zdjęcie lub dowie się o złośliwej plotce. Porozmawiaj z dzieckiem, pokaż mu, że niewinny lub nieprzemyślany żart powielony tysiące razy może krzywdzić. Pokaż mu, że nawet świadek agresji w Internecie, bezrefleksyjnie powielający wymierzony w kogoś materiał (chociażby dlatego, że jest śmieszny) przyłącza się do grona agresorów. Zwróć uwagę dziecka, że również ono może stać się ofiarą czyjegoś nieprzemyślanego żartu. Pokaż mu, gdzie szukać wtedy pomocy w sieci, ale przede wszystkim - daj mu poczuć, że zawsze może na Ciebie liczyć.

Cyberprzemoc to takie zachowania jak:

• ośmieszanie, obrażanie, straszenie, nękanie czy też poniżanie kogoś za pomocą Internetu, albo telefonu komórkowego
• podszywanie się pod kogoś w portalach społecznościowych, na blogach, wiadomościach e-mail lub komunikatorach
• włamanie się na czyjeś konto (np. pocztowe, w portalu społecznościowym, konto komunikatora)
• publikowanie oraz rozsyłanie filmów, zdjęć, albo informacji, które kogoś ośmieszają
• tworzenie obrażających kogoś stron internetowych lub blogów
• pisanie obraźliwych komentarzy na forach, blogach, portalach społecznościowych.

W przeciwieństwie do przemocy fizycznej, cyberprzemoc nie zostawia śladów na ciele i nie widać jej gołym okiem. Osoby, które doświadczyły cyberprzemocy czują się zranione i bardzo przeżywają to, co je spotkało. Mogą pojawiać się u nich nieprzyjemne myśli i uczucia, takie jak bezradność, wstyd, upokorzenie, strach, a czasem również złość.

Osoba, której przytrafiła się taka sytuacja często ma wrażenie, że wszyscy widzieli lub mogą zobaczyć te nieprzyjemne materiały. Obawia się, że jej znajomi odwrócą się od niej i nie będzie mogła liczyć na ich wsparcie. To powoduje, że czuje się bardzo samotna w tym, co ją spotkało.

Ofiara, sprawca czy świadek, potrzebują reakcji dorosłych na każde zachowanie o charakterze cyberprzemocy.

Jeśli wiesz o tym, że dziecko doświadcza cyberprzemocy:

• zachęć go do rozmowy - zaproponuj, że razem poszukacie rozwiązania tej sytuacji i zapewnij, że może liczyć na Twoje wsparcie - z Twoją pomocą będzie mu łatwiej poradzić sobie z tym, co się stało;
• wysłuchaj dziecka i postaraj się podążać za jego potrzebami;
• zapewnij mu bezpieczeństwo;
• nie konfrontuj ofiary i sprawcy cyberprzemocy, ponowne spotkanie z osobą, która skrzywdziła dziecko, może być dla niego dodatkowym obciążeniem i stresującą sytuacją;
• pomóż mu zachować wszystkie dowody cyberprzemocy - nie kasujcie smsów, e-maili, rozmów na czatach lub komunikatorach;
• jeśli ktoś dokucza dziecku na jakiejś stronie WWW, zrób jej zrzut ekranu - aby zachować to, co widzisz na ekranie wciśnij klawisz "Print Screen" (Prt Sc), a następnie otwórz program tekstowy (np. Word) lub graficzny (np. Paint) i wklej tam screen naciskając jednocześnie klawisze "Ctrl" i "V". Pamiętaj, aby zapisać plik;

Jeśli nie jesteś pewien, co jeszcze warto zrobić, skontaktuj się z nami pod bezpłatnym numerem 800 100 100 lub wyślij wiadomość e-mail na adres pomoc@800100100.pl.

Nadużywanie Internetu może rozwijać się etapami. Na samym początku systematycznie zwiększany czas obecności w sieci jest usprawiedliwiony wykonywanymi obowiązkami (np. przygotowywaniem się do lekcji), lub rozwijaniem swoich zainteresowań. Stopniowo jednak czas ten ulega wydłużeniu, często kosztem zobowiązań domowych, towarzyskich lub obowiązków szkolnych.

Co powinno zwrócić uwagę rodziców i opiekunów w trakcie korzystania z internetu przez dziecko?

Silna potrzeba lub poczucie przymusu korzystania z internetu. Dziecko może mieć problem z oderwaniem się od komputera lub nie radzić sobie z ograniczeniem czasu spędzanego w sieci.

Rozdrażnienie spowodowane przerwaniem korzystania z sieci. Może pojawić się również rozgoryczenie lub gorsze samopoczucie, objawy te ustępują z chwilą powrotu do internetu.  

Brak przerw w korzystaniu z internetu, który wiąże się z zaniedbywaniem podstawowych potrzeb fizjologicznych.

Brak kontroli nad czasem spędzanym w sieci – dziecko nie jest w stanie powiedzieć, ile czasu spędziło przed komputerem.

Odczuwanie przymusu korzystania z internetu.

Zaniedbywanie dotychczasowych zainteresowań oraz kontaktów z ludźmi na rzecz internetu (np. unikanie znajomych lub rezygnacja z zajęć sportowych).

Spędzanie coraz więcej czasu w internecie celem uzyskania zadowolenia, dobrego samopoczucia, które poprzednio były osiągane znacznie szybciej.

Korzystanie z sieci nawet wtedy, gdy nie jest to już interesujące.

Korzystanie z Internetu pomimo, że odbija się to szkodliwie na innych sferach życia (kosztem snu, spóźniania się do szkoły lub nieprzygotowywania się do lekcji).

Kłótnie z innymi członkami rodziny związane z nadużywaniem Internetu.

Co możesz zrobić, gdy Twoje dziecko/Twój wychowanek ma problem z nadużywaniem internetu?

Nazwij problem. Porozmawiaj z dzieckiem i powiedz, co niepokojącego widzisz w jego zachowaniu.

Zbadaj sytuacje trudne, w których dziecko „sięga” po internet – wspólnie postarajcie się znaleźć alternatywę (np. działania, które sprawiają równie dużo przyjemności lub w podobny sposób pomagają odreagować negatywne emocje).

Ustal harmonogram dnia – postaraj się zrównoważyć czas dziecka spędzany w sieci i poza nią.

Ustal zasady i etapy ograniczania korzystania z internetu. Warto wraz z dzieckiem omówić stopniowe ograniczenie czasu przed monitorem.

Pomyśl o nagrodach za sukcesy w ograniczaniu czasu spędzanego w internecie.

Odłącz internet, komputer w sytuacji gdy dziecko korzysta z niego w sposób, który zagraża jego zdrowiu i/lub życiu (powoduje np. zaniedbywanie podstawowych potrzeb fizjologicznych, uniemożliwia funkcjonowanie w codziennym życiu)

Wyjaśnij, czemu decydujesz o ograniczeniach i/lub odłączeniu. Rozmowy o tym, co się dzieje i dlaczego, są niezwykle istotne. Dziecko będzie się czuło bezpieczniej, gdy dowie się, jakie są Twoje – intencje i przekonania.

Jeśli masz wątpliwości, jak zachować się, kiedy dziecko nadużywa komputera, zadzwoń do nas na bezpłatny numer 800 100 100 lub napisz na pomoc@800100100.pl. Wspólnie z konsultantem zastanowicie się, jakie kroki należy podjąć w tej sytuacji.

W przypadku znajomości z sieci warto zachować szczególną ostrożność. Nigdy nie wiadomo, kto jest po drugiej stronie.

W internecie, tak jak w każdym innym miejscu, młode osoby mogą spotkać zarówno dobre, życzliwe osoby, z którymi miło spędzą czas, jak i takie, które mają wobec nich złe intencje. Poznając kogoś w sieci zazwyczaj nie posiadamy wielu informacji na jego temat. Rozmawiając z kimś jedynie za pośrednictwem urządzenia – telefonu, komputera – trudno jest zweryfikować, czy jest on tym, za kogo się podaje. Zdarza się, że poznane w internecie osoby, starają się wydobyć od dziecka poufne informacje, intymne zdjęcia lub przekonać do zrobienia czegoś co będzie niezgodne z prawem lub niebezpieczne dla jego zdrowia i życia. Może również dążyć do tego, aby wyłudzić od niego pieniądze lub cenne rzeczy.

Szczególną kategorią relacji tworzoną w internecie między osobami dorosłymi a dziećmi, jest zjawisko groomingu. Są to sytucje, w których osobam pełnoletnia nawiązuje kontakt z dzieckiem w celu pozyskania materiałów o charakterze erotycznym lub nawiązania kontaktów seksualnych. Zdarza się, że dzieci same inicjują takie relacje. Częściej jednak ulegają manupulacji, są oszukiwane albo szantażowane.

Jeśli wiesz, że dziecko utrzymuje kontakt z osobą poznaną w sieci lub podejrzewasz, że ktoś może mieć wobec niego złe intencje:

- porozmawiaj z dzieckiem – opowiedz, o zasadach bezpiecznego kontaktowania się z innymi za pośrednictwem internetu;

- zamiast stawiania zakazów, okaż dziecku zaufanie i postaraj się wspólnie z nim ustalić zasady, które pomogą mu bezpiecznie surfować;

- zapewnij, że w razie jakichkolwiek trudności, dziecko może liczyć na Twoją pomoc i wsparcie;

- jeśli doszło do zagrażającej sytuacji, zatroszcz się o dalsze bezpieczeństwo dziecka;

- nie oceniaj jego zachowania;

- pomóż dziecku zapisać dowody tego, co się wydarzyło – poproś, aby zachowało korespondencję z niebezpieczną osobą  - w historii komunikatora, e-mailach, sms'ach itp.

- w przypadku groomingu – uwodzenia dziecka w internecie – lub popełnienia innego przestępstwa, zgłoś całe zdarzenie Policji.

Jeśli masz jeszcze jakieś wątpliwości - skontaktuj się z nami pod bezpłatnym numerem telefonu 800 100 100, lub wyślij do nas wiadomość mailową na adres pomoc@800100100.pl