Publikowanie wizerunku dziecka w internecie
"Chcielibyśmy zapytać, czy ktokolwiek ma prawo opublikować zdjęcie dziecka bez zgody i wiedzy jego rodziców? Jesteśmy rodzicami dwunastolatki, której zdjęcie zostało umieszczone na stronie szkoły wraz ze zdjęciami jej kolegów i koleżanek. Córce nie podoba się to, jak wyszła na zdjęciu, mówi też, że jej znajomi się z niej śmieją. W szkole powiedziano nam, że córka jest niepewna siebie i powinniśmy raczej skupić się na jej samoocenie... Czy możemy zrobić coś, aby zdjęcie zostało usunięte ze strony szkoły?"
Zgodnie z prawem wizerunek jest jednym z tzw. dóbr osobistych, obok dóbr takich jak prywatne dane, godność i dobre imię, prawo do prywatności, etc. Dobra osobiste są chronione prawnie i przysługują każdej osobie. Wizerunek podlega ochronie na podstawie przepisów zawartych w Kodeksie cywilnym, w Ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a także w Ustawie o ochronie danych osobowych.
Zgodnie z art. 81 ust. 1. Ustawy o prawie autorskim: rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. W przypadku osoby niepełnoletniej do rozpowszechnienia jej wizerunku konieczna jest zgoda rodzica lub opiekuna prawnego do czasu ukończenia przez dziecko pełnoletniości.
Ta sama ustawa określa także wyjątki od powyższej zasady, a zatem sytuacje, w których nie jest konieczne uzyskanie zgody pełnoletniej osoby, której wizerunek widoczny jest na zdjęciu lub zgody rodzica na rozpowszechnienie wizerunku dziecka. Są to następujące sytuacje:
– gdy osoba otrzymała zapłatę za wykonanie wizerunku,
– gdy wizerunek osoby powszechnie znanej wykonano w związku z pełnieniem przez nią funkcji publicznych, w szczególności politycznych, społecznych, zawodowych,
– gdy osoba stanowi jedynie szczegół całości takiej jak zgromadzenie, krajobraz, publiczna impreza.
Jeśli zatem wizerunek dziecka jest rozpowszechniany bez wiedzy i zgody opiekuna prawnego, a nie zachodzą okoliczności wymienione jako wyjątki od konieczności uzyskania tej zgody, to osoba lub instytucja upubliczniająca zdjęcie narusza przepisy prawa. W takich sytuacjach rodzic ma szereg możliwości, by zainterweniować.
W pierwszej kolejności należy zachować dowód, iż zdjęcie to było zamieszczone na danej stronie. W tym celu należy wykonać tzw. zrzut ekranu (inaczej Print Screen), na którym widoczne będzie zdjęcie. Aby to zrobić, należy otworzyć stronę z widocznym zdjęciem i przycisnąć klawisz „Print Screen” lub „Prt Scr” widoczny w prawym górnym rogu klawiatury. Po przyciśnięciu klawisza pozornie nic się nie wydarzy, ale gdy otworzy się program Word lub Paint i przyciśnie jednocześnie klawisze „Ctrl” i „v”, pojawi się zdjęcie ekranu z widocznym na stronie zdjęciem dziecka. Taki plik należy zapisać na komputerze, gdyż będzie on stanowił dowód we wszelkich podjętych działaniach.
Jeśli sprawcą bezprawnej publikacji wizerunku jest placówka oświatowa, taka jak szkoła czy przedszkole, kolejnym działaniem, które mogą podjąć rodzice jest wystąpienie do dyrekcji placówki z oficjalnym pismem, w którym zostanie opisana sytuacja z podkreśleniem, iż wizerunek dziecka został rozpowszechniony bez wiedzy i zgody rodziców, która jest prawnie wymagana w takich sytuacjach. W piśmie warto zażądać od dyrekcji wyjaśnień w tej sprawie oraz zaprzestania naruszeń (zaprzestania rozpowszechniania zdjęcia dziecka). Pismo najlepiej jest dostarczyć do placówki za potwierdzeniem odbioru. Jeśli dyrektor placówki nie ustosunkuje się do pisma lub jego odpowiedź będzie dla rodziców niesatysfakcjonująca, mogą oni poinformować kuratorium oświaty o naruszeniu praw dziecka i zwrócić się z prośbą o kontrolę i interwencję w tej sprawie.
W razie nieskuteczności wyżej wspomnianych środków, rodzice mają prawo wnieść powództwo cywilne do właściwego miejscowo sądu powszechnego o zaniechanie naruszeń (tj. zaprzestania publikowania wizerunku, jeśli dzieje się to w dalszym ciągu) oraz żądanie usunięcia skutków naruszeń, np. w postaci oficjalnych przeprosin. Rodzice mogą także wnosić o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę.
Ponadto, warto zwrócić się do administratora portalu, na którym zostało umieszczone zdjęcie dziecka, z prośbą o jego usunięcie. Administrator jest tą osobą, która ma możliwość usunięcia treści naruszających prywatność dziecka.
Zwraca się także uwagę, iż poza samym faktem rozpowszechnienia wizerunku, ważny jest również kontekst, w którym został on umiejscowiony. Jeśli nawet rodzic wyraził zgodę na publikację wizerunku dziecka, ale został on umieszczony w obraźliwym, poniżającym czy ośmieszającym dziecko kontekście, mamy również do czynienia z naruszeniem jego dóbr osobistych.