Podejrzenie wykorzystania seksualnego ucznia
"Jestem nauczycielką w szkole podstawowej, mam wychowawstwo w 4 klasie; wśród moich uczniów jest chłopiec, którego zachowania bardzo mnie niepokoją. Nie wiem, czy nie przesadzam, ale mam podejrzenia, że mógł być wykorzystywany seksualnie. Co mogę zrobić, jeśli nie jestem pewna? Nie chciałabym zlekceważyć niepokojących sygnałów, ale boję się też skrzywdzić niewinnych ludzi."
Ujawnienie faktu wykorzystania seksualnego dziecka jest trudne z wielu przyczyn. Choć istnieje szereg objawów , które powinny nas zaniepokoić, żaden z nich nie stanowi jednoznacznego dowodu, iż doszło do wykorzystania. Ponadto, zachowania czy problemy emocjonalne dziecka, które mogą nasuwać takie przypuszczenia, nie są specyficzne wyłącznie dla ofiar wykorzystywania seksualnego, ale często mogą także wynikać z różnych innych trudnych doświadczeń życiowych dziecka. Dlatego też warto pamiętać, iż brak pewności jest tu w pełni uzasadniony.
Działanie, które należy podjąć w pierwszej kolejności, to rozmowa z dzieckiem. Taka rozmowa jest zawsze trudna dla obu stron, dlatego też warto się do niej przygotować i poznać podstawowe zasady jej prowadzenia. Ważne jest np. to, aby nie pospieszać dziecka, ale dostosować się do jego tempa mówienia, a także by zacząć od zadawania otwartych, niesugerujących pytań. Dziecko powinno usłyszeć, że nie jest winne temu, co się wydarzyło, powinno też otrzymać możliwość otwartego wyrażania swoich emocji. Nigdy nie powinniśmy obiecywać dziecku, że zachowamy tę rozmowę w tajemnicy.
Dalsze kroki są zależne od tego, co w rozmowie ujawniło dziecko. Jeśli sprawcą nie jest rodzic, należy przekazać rodzicom informację o tym, że dziecko padło ofiarą wykorzystania seksualnego. Do takiej rozmowy również warto się przygotować, by być świadomym możliwych reakcji rodziców, takich jak szok, złość czy poczucie winy. Rola profesjonalisty jest tu bardzo ważna – może on sformułować kilka zaleceń dotyczących tego, w jaki sposób rodzice powinni postępować z dzieckiem po powrocie do domu, powinien także ustalić wraz z rodzicami plan dalszego postępowania. Konieczne będzie zgłoszenie sprawy do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa, do czego warto zachęcić właśnie rodziców, gdyż jest to najkorzystniejsze dla dziecka i dla dalszej procedury prawnej. Jeśli sprawcą jest jeden z rodziców (lub podejrzewamy, że może tak być), kluczowe jest podjęcie próby nawiązania współpracy z drugim, niekrzywdzącym rodzicem. Należy pamiętać, że ujawnienie informacji, iż małżonek/partner rodzica jest sprawcą przemocy seksualnej wobec dziecka, może wywołać szereg reakcji, na które warto być przygotowanym. Może dojść także do tego, że rodzic odmówi współpracy. Wówczas należy go poinformować, że szkoła podejmie w tej sprawie interwencję prawną.
Szkoły oraz inne instytucje oświatowe, wychowawcze i opiekuńcze mają OBOWIĄZEK poinformowania odpowiednich organów o krzywdzeniu dziecka. Jeśli osoba pracująca z dzieckiem, np. nauczyciel czy pedagog szkolny, nie ma pewności, że doszło do wykorzystania seksualnego, ale widzi niepokojące sygnały, może złożyć wniosek o wgląd w sytuację rodziny dziecka do sądu rodzinnego. Można również złożyć zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa wykorzystania seksualnego dziecka w prokuraturze rejonowej lub w najbliższej komendzie policji. Do takiego zawiadomienia również nie jest konieczna pewność, że do przestępstwa rzeczywiście doszło – ważna jest tzw. wiarygodna wiadomość.
Istnieje także możliwość współpracy z innymi służbami. Bardzo ważne jest np. zapewnienie dziecku opieki psychologicznej.
Aby dowiedzieć się więcej o tym, jak przygotować się do rozmowy z dzieckiem, z jego rodzicami, a także o tym, co dzieje się po podjęciu interwencji prawnej i z jakimi służbami można współpracować, zachęcamy do zapoznania się z broszurą Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę „Jak chronic dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym”, dostępną bezpłatnie pod adresem: https://www.edukacja.fdds.pl/76972988-c12c-4a16-bfd0-ba2098ded219/Extras/fdds--profesjonalisci-www.pdf
Pamiętaj, że zgodnie z art. 304 § 2 Kodeksu Postępowania Karnego „Instytucje państwowe i samorządowe, które w związku ze swą działalnością dowiedziały się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu, są obowiązane niezwłocznie zawiadomić o tym prokuratora lub Policję (…)”.